Trương Ngáo, cảnh 9

Anh Trương Ngáo gặp nàng Như Ư

 

Trương Ngáo:

     Cơm đỡ dạ no ḷng ba miếng, [Áo] che thân c̣n có một manh[1]. Tôi chẳng giận con Bành, Cũng tại nơi anh Phật[2]. Ảnh tưởng trốn xa cho chắc, Làm sao tôi cũng theo anh. Xông sương bao quản thân nầy, Lướt gió dễ từ sức Ngáo[3].

 

Hát nam:

Lướt gió dễ từ sức Ngáo

Dặm bao nài điểu đạo nguy nga,

Băi nhàn vượn hú lân la.

Suối (12a) đàn chập trổi, non hoa phơi màu[4].

Dặm cù nhẹ tách mau mau,

Kiếm nơi bóng mát, ta hầu nghỉ chưn.

 

Lại nói:

     Đi thời chưa tới nơi, Phút ḿnh đà thêm mỏi. Đường thời xa, trời thời tối, Nghỉ một hai chập rồi ta sẽ đi. Ớ! Nhà ai mà ṿi vọi, Âu là: vô đó nghỉ chưn[5]. Phút xem thấy xa xa, Khoái khoái bấy ḷng ta, mừng mừng thay dạ mỗ. Âu là: Mau mau chưn tới đó, Đặng nghỉ mát ăn cơm.

 

 

Như Ư:

     Quê ngụ quận Lữ Châu, Thiếp nay Hà Như Ư. Như thiếp nay: Hai thân đă sớm về sông Vị, Một ḿnh c̣n gởi phận cội tùng[6]. Lều một căn vui thú thong dong, Tác ba tám lỡ duyên trăng gió[7]. Tôi nghĩ, tôi cũng không vụng về chi, Ấy mần răng mà[8]: Bạc phận vụng duyên bặt tin lá đỏ, vườn đào vắng dạng chim xanh[9]. Từ tôi lập cái quán ra đây mà tôi bán quán. Tôi cũng chẳng nghèo cực chi, mà tôi pḥng bán nghe! Cụm (12b) lều tranh đợi khách hữu t́nh, Cho nên phải: Cất quán đặng hẹn duyên tác hợp.

 

Lại nói:

     Ấy ai ngồi quán thiếp, Sao chẳng thấy mua trầu. Đi đâu có gian nan, Dường h́nh dong lật đật làm vậy chú?

 

Ngáo:

     Ta đi lên anh Phật, tới đây phút lỡ đường. Đói ḷng cũng muốn ăn hàng, Cực nỗi ḿnh không tiền bạc[10] chớ!

 

Như Ư:

     Chẳng hay là Phật bà con chi với chú, Cho nên chú lên Phật a chú?

 

Ngáo:

     Thím chẳng biết tôi nói lại cho thím nghe. Số là bữa trước tôi có cho ảnh vay năm quan tiền. Nay tiền đă tới ngày, nên tôi mới lên mà hỏi.

 

Như Ư:

     Bỗng nghe qua lời nói, Dường nghĩ lại nực cười. Thuở nay mới thấy một người, Mà đi đ̣i nợ Phật. Chú nói chơi hay là nói thiệt a chú? Như chú có lên Tây cảnh, Thời tôi nhắn một lời[11]. Xin bạch quá Như Lai, Dám hỏi Hà Như Ư. Duyên hài cớ sao mà chích bạn, Chú (13a) bạch với Phật cho rơ cho tôi nhờ chút phước. Có một người ở quận Lư châu, Tên tôi là Hà Như Ư. Từ thuở mười lăm cho chí hai mươi ấy. Ấy mần răng mà: Phận bạc duyên đơn, Không chồng không con chi rứa chú!

 

Ngáo:

     Trong thế thím này thím muốn lấy chồng cho nên thím bảo tôi hỏi. Hỏi th́ tôi hỏi cho thê. Một bữa cơm cho Ngáo no ḷng, Trăm việc nữa thời tôi cũng hỏi cho mà!

 

Như Ư:

     Như dầu không hỏi, Thời tôi cũng dọn cơm. Tạm dùng ba miếng rau thơm, Mặc thích cà tương mắm sống[12]. Bớ chú Ngáo đi vào mà ăn cơm[13]!

 

Ngáo:

     Hảo a! Cơm ăn đà no bụng, Đường xa bao quản ngàn trùng. Kíp từ giă quán trung, chỉ Tây phương thượng lộ.

 

Hát nam:

Kíp chỉ Tây phương thượng lộ,

Quyết lên miền phương trượng Kỳ viên.

Gian nan v́ bỡi đồng tiền[14],

Miễn cho trả đặng dễ nài đường xa.

Lại nói:

Ta nghe thiên hạ người ta nói rằng: Hễ là Phật vô (13b) lượng vô biên, hoặc khứ hoặc lai thời hằng có. Tôi e tôi lên đến đó mà anh Phật ảnh ẩn tôi đi chăng? Tôi nói thiệt: Ảnh có tàng h́nh về chốn Thiên Thai nữa đi, thời tôi nguyền liều ḿnh theo lên Nguyệt Điện[15].

 

Hát nam:

Liều ḿnh theo lên Nguyệt Điện,

Ḷng dễ sờn lộ viễn sơn cao.

Đ̣i ngàn liễu múa hoa chào,

Phật đâu chẳng gặp no nao đặng tiền[16].

 

CẢNH 10



[1] Cơm đỡ dạ no ḷng ba miếng 𩚵 拖 胣 奴 弄 𠀧 𠲶. [Áo] che thân c̣n có một manh [袄] 𩂏 身 群 固  萌: Đi đường xa xôi cực nhọc, ăn uống kham khổ thiếu thốn, quần áo rách bươm. Vế sau thiếu chữ, tạm thêm chữ áo . Chữ cơm 𩚵 phần chữ cam đă bị khắc thành nhĩ .

[2] Tôi chẳng giận con Bành 碎 庒 陣 昆 彭, Cũng tại nơi anh Phật 拱 在 尼 英 : Ngáo bây giờ đă bước đầu giác ngộ và biết cởi bỏ những hệ lụy. Không c̣n nhớ đến cuộc đời đă qua với những giận hờn thù nghịch, chỉ nhớ đến mục đích là đến với Phật pháp, Phật tính, giải thoát. Câu hay, hai nghĩa, khó t́m thấy trong những tác phẩm tương tợ đồng thời.

[3] Xông sương bao quản thân nầy 衝 霜 包  身 尼, Lướt gió dễ từ sức Ngáo 例  易 自 飭 堯: Không quản ngại đường xa gian khổ đi trong mưa gió sớm khuya. Xông sương 衝 霜, lướt gió 例 : Những gian nan trên cuộc hành tŕnh. Về mặt văn chương, các chữ xông sương lướt gió chỉ có tính cách ước lệ, (hoặc là  nói theo người xưa) về mặt tượng trưng đây chỉ những khó khăn trên con đường tu hành, t́m hiểu chân lư.

[4] Suối đàn chập trỗi 𣷮 𠶡, Non hoa phơi màu : Núi đầy hoa khoe sắc thắm, suối róc rách trỗi tiếng đàn. Trên đường đi cũng có lúc Ngáo thưởng thức cảnh đẹp của thiên nhiên. Tả cảnh thiên nhiên là điều cần thiết của Hát Nam (văn ), phần kỹ thuật trong tuồng dùng diễn tả sự di chuyển của nhân vật và nói nơi nhân vật đó đến. Chữ màu bản Nôm khắc thành sao !

[5] Nhà ai mà ṿi vọi 茹 埃 麻 倍 倍,Vô đó nghỉ chưn 𠵌 : Nhà ai ở xa tít đàng kia, ḿnh vô đó tạm trú nghỉ mệt. Ṿi vọi 倍 倍: xa xa. Có câu: Đường xa ṿi vọi dặm dài chơi vơi. Bản Nôm chữ nghỉ 𠵌 viết không đúng cách, chữ nầy thường được dùng để viết chữ nghe.

[6] Hai thân đă sớm về sông Vị 𠄩 親 㐌  𧗱 滝 渭, Một ḿnh c̣n gởi phận cội tùng 𨉟 群 攺 分 檜 松: Cha mẹ đă mất sớm, một ḿnh sống trong rừng. Cội tùng 檜 松, tiếng một phần dùng chỉ cho toàn thể, một gốc tùng chỉ rừng. Sự cô đơn của nàng Như Ư. Càng đơn chiếc hơn khi quá tuổi lỡ duyên.

[7] Lều một căn vui thú thong dong , Tác ba tám lỡ duyên trăng gió 𠀧 糁 呂 緣  : Hai mươi bốn tuổi (3x8) chịu phận làm gái lỡ thời, sống an nhàn trong một gian lều nhỏ. Tác ngoài nghĩa là vóc vạc c̣n có nghĩa là tuổi. Bạn tác là bạn hữu cùng lứa. HTC cho thí dụ người tuổi tác là người già cả. Bản Nôm tác viết sai thành tố ! Tác không thể đọc nôm là tuổi được.

[8] Tôi cũng không vụng về chi 碎 拱 空 奉 󰓟 之, ấy mần răng mà 𠅇 凌 麻: Như Ư tự hỏi ḿnh cũng tài mạo sao lại… (tới giờ không ai gắm ghé). Câu hỏi chỉ cốt giới thiệu rơ hơn cho khán giả biết là Như Ư lỡ duyên lớn tuổi chưa chồng. Chữ mần răng bản Nôm viết mang răng 𠅇. 

[9] Bạc phận vụng duyên bặt tin lá đỏ  泊 分 𣳔 𦲿 , ờn đào vắng dạng chim xanh 園 桃 永   撑: Vô duyên xấu phận cho nên ế chồng, cũng chẳng ai trao đổi thơ từ tán tụng ǵ hết. Chữ vụng 𣳔 ở đây khác với chữ vụng trên đó vài chữ! Chữ 𣳔 vốn dùng để đọc ḍng, nhưng bạc phận ḍng duyên chắc không hợp ư tác giả bằng bạc phận vụng duyên. Vắng dạng chim xanh 永   撑: không có ai đưa thư tỏ t́nh. Bản Nôm viết vắng dạng non xanh 永   撑, vô nghĩa. Chắc là sai lầm từ thợ khắc.

[10] Đói ḷng cũng muốn ăn hàng 𩛜 , Cực nỗi ḿnh không tiền bạc 󰇕 : Bụng trống trơn muốn kiếm món ǵ ăn, nhưng khổ là trong túi vắng hoe. Ngáo thiệt là thiệt t́nh, nói hết hoàn cảnh hiện tại của ḿnh. Câu nói thể hiện sự chơn chất vô tâm, đó cũng là điểm mạnh của Ngáo. Tất cả sự thành công cũng từ đây mà ra. Chữ cũng đă bị khắc sai thành kỳ . Chữ hàng đă được dùng bằng chữ Nôm Nam hàn . Ăn hàng, tức ăn bánh ăn hàng, ăn quà, ăn ǵ đó, nhưng không phải là ăn cơm. Sau nầy từ ăn hàng bị  dùng theo nghĩa bóng có nghĩa là ăn cướp.

[11] Chú có lên Tây cảnh 注固𨑗西境, Thời tôi nhắn một lời 時 碎 仍  𢈱: Như Ư tin tưởng sự lên đường của Ngáo nên mới nhắn nhờ hỏi. Điều nầy tượng trưng cho sự tu hành của ta nếu t ra được đầy đủ viên măn th́ tạo nên sự tin tưởng của người khác, từ đó người ta sẽ hỏi ḿnh về chuyện tu hành vân vân… Bản Nôm viết nhắn bằng giọng Nam, nhắng 仍.

[12] Tạm dùng ba miếng rau thơm 暫 用 𠀧 𠲶 𦹳, Mặc thích cà tương mắm sống 𩈘 󰒒 將  𤯩:  Ḷng chơn thành là được, có ǵ ăn nấy. Các món ăn rau thơm, mắm sống tương cà thiệt là gần gũi với chúng ta, món của quê dân dă. Bản Nôm khắc lầm chữ dùng thành chữ châu .

[13] Bớ chú Ngáo đi vào mà ăn cơm 咟 注 堯 𠫾 𠓨 麻 咹 󰂕: Sự kêu lớn như vầy chỉ có tính cách kịch, cho biết cơm đă dọn xong. Chữ bớ ở đây cốt tạo cho khán giả tiếng cười, điều cần thiết cho buổi diễn, nhứt là tuồng khôi hài. Chữ bớ khắc sai thành dẫu .

[14] Gian nan v́ bỡi đồng tiền , Miễn cho trả đặng dễ nài đường xa 免 朱 呂 邛 易 奈 唐 賖: Câu sao mà thấm thía! Ngáo than cho ḿnh mà cũng là than chung cho mọi người trong kiếp nhân sanh, luôn luôn phải loay hoay với chuyện tiền bạc.

[15] Ảnh có tàng h́nh về chốn Thiên Thai  固 臧  形 𧗱 准 天 台……, theo lên Nguyệt Điện 𨕭 月 殿:  Lời xác quyết theo tới cùng của Ngáo. Ngáo nói có vẻ lộn xộn chẳng đâu vô đâu. Phật chẳng lên Thiên Thai, Đó không phải chỗ của Phật. Phật cũng chẳng lên Nguyệt Điện. Đó cũng không phải chỗ của Phật. Có chăng ta phải hiểu Thiên Thai, Nguyệt Điện là những h́nh ảnh nơi chốn Cực Lạc. Dưới mắt Ngáo Cực Lạc nào cũng thế, gọi cách nào cũng được. Xin đừng bắt bẻ Ngáo sai. 

[16] Phật đâu chẳng gặp  庒 及, no nao đặng tiền 奴  卭 錢: Không gặp Phật bao giờ mới đ̣i được tiền đây. Ngáo luôn luôn nghĩ phải gặp Phật mới có tiền, như phần đông chúng sinh mong cầu gặp Phật để được độ lên Niết Bàn, không chính tự thân t́m hiểu để được giải thoát mà luôn luôn mong cầu tha lực siêu nhiên. Tuy nhiên chính cái động lực mong t́m gặp được Phật cũng là điểm tốt cho người tu. No nao : bao giờ, lúc nào. Tiếng xưa.